lp¡d`¡S> 
 kv$pL$pm NyS>fps 
 Ap„ep„ b^p... 
 õV$p¡fuV$pBd 
 `l¡gy„ kyM 
 TV$`V$ fkp¡C 
 dps©h„v$_p 
 dyhuV$pBd 
 dygpL$ps 
 qfqX$a õ`¡íeg 


Search:



The Web

Rediff








rhi¡j hp„Q_
NyS>fps A¡Vy$T¡X
qfqX$a õ`¡íeg
Adv$phpv$ õ`¡rieg
fpS>L$p¡V$ kdpQpf
kyfs rhi¡ ÅZhp S>¡hy„
kdpQpfp¡dp„ L$ÃR>
NTg f¡X$u-f¡L$_f
Apep„ b^p Ap¡gfpBV$ R>¡!
õV$p¡fuV$pBd
`l¡gy„ kyM
dyhuV$pBd
TV$`V$ fkp¡C
c|L„$`rhi¡j
r\e¡V$f
lpõef„N
Anfp
kprlÐek„N
NyS>fps_u sfk
dps©h„v$_p
L$p¡grdõV
k¡¼k L$p¡_®f
^„^p`pZu
qfqX$a X$pefu
dygpL$ps
Æhk©rô$



lp¡d`¡S> > h^y kdpQpf > rbT_¡k bps¢



13 d¡, 2003

f[íd_ ipl

`qfdg _\hpZu cpfs_u kp¥\u dp¡V$u L„$`_u qfgpeÞk (NyS>fps Ap¡`¡f¡i__p)_p kh£khp® R>¡. qfgpeÞk_p dp¡cu ^ufycpC A„bpZu Äepf¡ leps lsp Ðepf¡ Åd_Nf_u qfapB_fu_u L$p¡C `Z dprlsu dpV¡$ `qfdg _\hpZu_¡ ap¡_ L$fsp.

ApS>¡, qfgpeÞk_p Q¡fd¡_ dyL¡$i A„bpZu L¡$ Ar_g A„bpZu qfgpeÞk BÞap¡L$p¡d_p X¡$hg`d¡ÞV$ rhi¡ ÅZhp `qfdg _\hpZu_¡ kss ap¡_ L$f¡ R>¡. `qfdg _\hpZu `p¡sp_u kp\¡ ÓZ dp¡bpBg fpM¡ R>¡. ldZp„ ldZp„ s¡dZ¡ Qp¡\p¡ dp¡bpBg fpMhp_y„ iê$ L$ey¯ R>¡.

""lz„ dp_y„ Ry>„ L¡$ dpfp \L$u qfgpeÞk_p¡ k„`L®$ L$f_pfu ìe[¼s_¡ (qfgpeÞk_u) gpB_ rbTu _ dmhu Å¡CA¡. hu Apf Ap¡gh¡BT f¡X$u Vy$ k¡L$l¡ÞX$.'' _\hpZu L$l¡ R>¡.

qfgpeÞk N°y`_p bp¡X®$_¡ bpv$ L$fsp„ L„$`_u dpV¡$ AÐe„s dlÒh_p s¡hp Ly$g R>ìhuk Ar^L$pfuAp¡ R>¡. Ap R>ìhuk Ar^L$pfu A_¡ qfgpeÞk_p X$pef¡¼V$f bp¡X®$ Üpfp ê$. 65,000 L$fp¡X$_p d|X$ufp¡L$pZ_y„ k„Qpg_ \pe R>¡.

qfgpeÞk_¡ NyS>fps dpV¡$ krhi¡j gNph R>¡. qfgpeÞk BÞap¡L$p¡d, lÆfp àgpÞV$ (kyfs), qfapB_fu (Åd_Nf), _fp¡X$p rdg (Adv$phpv$) A_¡ ApB`ukuA¡g (hX$p¡v$fp)_p k„`|Z® hluhV$_u S>hpbv$pfu qfgpeÞk¡ NyS>fps_p Ly$g Qpf Ar^L$pfuAp¡_¡ kp¢`u R>¡. `qfdg _\hpZu NyS>fps qfgpeÞk_p k„QpgL$p¡dp„ ÓuÅ _„bf¡ A_¡ cpfscf_p qfgpeÞk N°y`dp„ Qp¡hukdp _„bf_p Ar^L$pfu R>¡. dpÓ v$k S> hfk_p kdeNpmpdp„ _\hpZuA¡ Ap õV¡$V$k d¡mìey„ R>¡.

_\hpZu L$l¡ R>¡, ""1992_u iê$Apsdp„ lz„ bfp¡X$p õV$p¡L$ A¡¼kQ¡ÞS>_p cp¢esrme¡ A¡kV$uX$u-`ukuAp¡ b|\ Qgphsp¡ lsp¡. Apr\®L$ k„L$X$pdZ S>bfv$õs lsu, dp\¡ dkdp¡Vy„$ v¡$hy„ lsy„. `Z afu `pR>p Ecp \hp_u BÃR>p lsu.''

gpMp¡_y„ L$fS> A_¡ qfgpeÞkdp„ dlÒh_p lp¡Øp hÃQ¡_p¡ kde L¡$hp¡ füp¡? sd¡ ^ufycpC_¡ L¡$hu fus¡ dþep? Ad¡ `|R>uA¡ R>uA¡.

* * *

`qfdg _\hpZu_p¡ S>Þd dy„bC \ep¡ lsp¡, L$p¡g¡S>L$pm `Z dy„bCdp„ `kpf \ep¡, `f„sy Åd_Nf kp\¡_u g¡Zpv¡$Zu AL$b„^ lsu.

* * *

""d|m hs_ Åd_Nf rS>ëgp_y„ ÅdM„cpqmep Npd. v$pv$p ÅdM„cpqmepdp„ fl¡sp A¡V$g¡ cZsp„ cZsp„ v$f h¡L¡$i_¡ ÅdM„cpqmep Aphhp_y„ \sy„. dpdp_¡ Åd_Nfdp„ A¡¼k`p¡V®$ lpDk lsy„. v$pv$p_¡ Ðep„ L„$V$pmsp¡ Ðepf¡ Åd_Nf dpdp_¡ Ðep„ Aphsp¡. dpdp_p¡ rbT_¡k Å¡C_¡ d_p¡d_ rhQpfsp¡ L¡$ A¡L$ qv$hk dpdp_u S>¡d dp¡V$p DÛp¡N`rs \hy„ R>¡.'' _\hpZu_p dpdp d^ycpC L$p¡V$L$_u L$p¡V$L$ A¡ÞX$ L„$`_u Ðepf¡ v¡$icfdp„ ÅZusu lsu. cpfs_p„ R> il¡f D`fp„s L$p¡V$L$ A¡ÞX$ L„$`_u Å`p_, tkNp`p¡f, `p¡g¡ÞX$, ip„OpC, L$p¡g„bp¡ A_¡ g„X$_dp„ `Z Ap¡qak ^fphsu lsu. dpdp_¡ L$pd L$fsp„ Å¡C_¡ `qfdg _\hpZuA¡ DÛp¡N`rs b_hp_y„ rhQpey¯, `f„sy L$p¡g¡S>_p qv$hkp¡ v$frdep_ s¡d_¡ q¾$L¡$V$f b_hp_u sL$ dmu!

`qfdgcpC L$l¡ R>¡, ""L$p¡g¡S>dp„ lz„ b¡õV$ b¡V¹$kd¡_ NZpsp¡. Adpfu L$p¡g¡S>¡ L„$CL¡$V$gue Vy$_p®d¡ÞV$ dpfu b¡qV„$N_p L$pfZ¡ Æsu lsu. A¡hy„ S> gpNsy„ lsy„ L¡$ lz„ crhóe_p¡ ky_ug NphkL$f S> Ry>„, `Z A¡L$ d¡Qdp„ bp¡g bfpbf Ap„M_u D`f gpNsp„ dpf¡ q¾$L¡$V$ fdhp_y„ R>p¡X$hy„ `X$éy„. bp¡g hpNhp\u Ap„M_y„ Ap¡`f¡i_ L$fphhy„ `X$éy„. X$p¡¼V$f_u õ`ô$ k|Q_p lsu L¡$ Å¡ Ap S> Ap„Mdp„ buÆ hpf bp¡g gpÁep¡ sp¡ A¡ Ap„M L$ped dpV¡$ Nydphhu `X$i¡. X$p¡¼V$f_u hps kp„cmu Ap`Z¡ NphkL$f b_hp_p¡ rhQpf R>p¡X$u v$u^p¡. Q|`Qp` cZhpdp„ gpNu Nep. d_p¡d_ _½$u L$fu gu^y„ L¡$ lh¡ Ap`Z¡ DÛp¡N`rs b_uiy„.''

`rfdg _\hpZu_p r`sp ^ufS>gpg _\hpZu A_¡ `qfdgcpC_u b„_¡ bl¡_p¡ `Z BÃR>su lsu L¡$ `qfdgcpC rbT_¡kdp„ ApNm h^¡ A_¡ rbT_¡k L$fhp_u sL$ dmu.

qkÑ¡f_p v$peL$pdp„ cpfs kfL$pf¡ "L$p¡L$p L$p¡gp' `f ârsb„^ d|¼ep¡ A_¡ `pg£ kp¡ãV$ qX²„$¼k¡ "\çk A`' gp¡ÞQ L$fu. "\çk A`'_¡ L$p¡C eyhp_ qX$[õV²$åeyV$f Å¡Csp lsp. `qfdg _\hpZu_¡ "\çk A`'_u dy„bC_u qX$[õV²$åeyV$fqi` dmu. "\çk A`'_y„ L$pd ìeh[õ\s Np¡W$hpep `R>u `qfdg _\hpZuA¡ kp¥fpô²$_p kp¥â\d bp\kp¡` "`uey' kpby_u A¡S>Þku gu^u.

""`uey_u A¡S>Þku gu^p `R>u d_¡ DÛp¡N`rs b_hp_u sL$ dmu. bÞey„ A¡hy„ L¡$ `uey kpby d¡_¡S>d¡ÞV$_p Ap„sqfL$ rhMhpv$_¡ L$pfZ¡ b„^ \C Nep. `uey_p b¡ X$pef¡¼V$f¡ d_¡ L$üy„ L¡$ Å¡ sd¡ Aphsp lp¡ sp¡ Ap`Z¡ kp\¡ dmu_¡ kpby b_phhp_u a¡¼V$fu iê$ L$fuA¡. lz„ sp¡ Myi \C Nep¡. dy„bC\u rbõsfp`p¡V$gp„ bp„^u_¡ fpS>L$p¡V$ Aphu Nep¡. Ad¡ kp\¡ dmu_¡ V¡$[¼_¼k kp¡àk âpBh¡V$ rgrdV¡$X$ _pd_u L„$`_u iê$ L$fu. Ad¡ S>e`yf_u A¡L$ kp¡` a¡¼V$fu cpX¡$ fpMu lsu. Adpfp kpby_u S>bfv$õs qX$dpÞX$ Ecu \C. 1982_p A„s cpNdp„ lz„ dpfu Ås_¡ AÐe„s Myi_kub dp_hp dp„X$ép¡.'' `qfdg _\hpZu AV$L$u_¡ hps ApNm h^pf¡ R>¡. ""kpbydp„ Adpfu ÓZ b°pÞX$ lsu. X$p¡_p, k_d A_¡ a¡X$. v$p¡Y¡$L$ hfk `R>u dpfp buÅ X$pef¡¼V$fp¡ d_¡ _hy„ fp¡L$pZ gphhp ApN°l L$fhp dp„X$ép. dpfu `pk¡ L$p¡C d|X$u lsu _l]. d¢ cpf`|h®L$ _p `pX$u A¡V$g¡ A¡dZ¡ dpfu kp\¡ L$phpv$php iê$ L$fu v$u^p. R>¡ëg¡ sp¡ s¡dZ¡ L$lu v$u^y„ L¡$ L$p„ sp¡ v$k¡L$ gpM ê$r`ep gC Aph A_¡ L$p„ sy„ L„$`_u R>p¡X$u v¡$. d¢ L„$`_u R>p¡X$u v$u^u. L„$`_u_u kp\¡ dpfp ApW¡$L$ gpM ê$r`ep `Z Nep, S>¡ lz„ ìepS>¡ gpìep¡ lsp¡.''

kp¥fpô²$dp„ rbT_¡k iê$ L$ep®_¡ dpÓ b¡ hfk \ep„ lsp„, lh¡ L$fhy„ iy„? S>¡ L„$C \p¡X$uOZu d|X$u lsu A¡ sp¡ kpby_u a¡¼V$fudp„ ^p¡hpC NC lsu. A^|fpdp„ `|fy„, S>¡ L$fS> L$ey¯ lsy„ A¡ fL$d_y„ `Z lh¡ _plu _pMhp_y„ lsy„ A_¡ ìepS>_y„ duV$f azgapõV$ afsy„ lsy„. rbõsfp`p¡V$gp„ bp„^u_¡ afu dy„bC Qpëep S>hy„ L¡$ kp¥fpô²$dp„ S> _h¡kf\u sL$v$uf AS>dphhy„? `qfdg _\hpZuA¡ kp¥fpô²$dp„ fl¡hp_y„ A_¡ fpS>L$p¡V$ R>p¡X$u ÅdM„cpqmep õ\peu \hp_y„ _½$u L$ey¯.

_\hpZu L$l¡ R>¡, ""ÅdM„cpqmep S>hp_y„ L$p¡C L$pfZ _lp¡sy„ `Z bk, d_ \ey„ A_¡ ÅdM„cpqmep õ\peu \ep¡. AphL$ dpV¡$ OZp„ _p_p„dp¡V$p„ L$pd L$ep¯. _p_p L$pd_u AphL$ S>fpe v¡$Mpsu _lp¡su A_¡ dp¡V$p„ L$pd L$fhp S>sp„ L$fS> h^sy„ S>sy„ lsy„. qv$hk¡ qv$hk¡ Apr\®L$ dyíL¡$gu h^su NC. R>¡hV¡$ sp¡ qv$hkp¡ L$pY$hp_u hps Aphu NC. qv$hk `|fp¡ \pe A¡V$g¡ lpiL$pfp¡ A_ychuA¡.'' Apr\®L$ k„L$X$pdZ_p Ap qv$hkp¡ cpf¡ L$`fp lsp. gNcN 1992-93 ky^u `qfdg _\hpZu dyíL¡$guAp¡ hÃQ¡ Æìep. A¡hpdp„ hX$p¡v$fpdp„ Apip b„^pC.

A¡kV$uX$u-`ukuAp¡_y„ dpL£$V$ kph _hy„khy„ lsy„. `qfdg _\hpZuA¡ `ukuAp¡ d¡mhhp âeÐ_p¡ iê$ L$ep® A_¡ s¡d_p¡ `ukuAp¡ `pk \ep¡. Å¡L¡$ Ap `ukuAp¡ dpV¡$ s¡dZ¡ hX$p¡v$fp S>hy„ `X¡$ A¡d lsy„. ""hX$p¡v$fp õV$p¡L$ A¡¼kQ¡ÞS>_p rb[ëX$Ndp„ S> d_¡ `ukuAp¡ dþep¡ A¡V$g¡ d¢ gp„bp kde_p d_p¡d„\_ `R>u M„cpqmep R>p¡X$hp_y„ _½$u L$ey¯. Ap `ukuAp¡ iê$ \hp_¡ L$pfZ¡ d_¡ b¡ hps_u r_fp„s \C. A¡L$, Of_p r_erds MQp® _uL$msp \ep A_¡ buSy>„, Cðf v$f¡L$_¡ dpV¡$ kde apmh¡ R>¡. A¡ âsurs \C.''

`ukuAp¡_y„ bÅf kph _hy„ lsy„ A¡V$g¡ `ukuAp¡_u `[ågqkV$u L$fhu Å¡CA¡ A¡hy„ `qfdgcpC_¡ gpÁey„. AgbÑ, rMõkp„ Mpgu lsp„. Ås¡ bp¡X®$ Qusep¯, `|„W$p_p„ lp¡qX¯$Ák b_phu_¡ il¡f ApMp_p \p„cg¡ dpep¯, kph kõsp„ Qp¡`pr_ep„ b_phu_¡ hX$p¡v$fp_p Qp¡L$dp„ hl¢Ãep„. l¡sy A¡L$ S> lsp¡, ^pfp A¡kV$uX$u-`ukuAp¡ ApMp hX$p¡v$fpdp„ ÅZusy„ lp¡e. ""dl¡_s L$fhpdp„ d¢ ¼epf¡e `pR>p `N _\u L$ep® A_¡ d_¡ L$pd L$fhpdp„ ifd `Z _\u Aphu.'' `rfdg _\hpZu L$l¡ R>¡.

_\hpZu_u dl¡_s amu. A¡L$pv$ hfk_p kdedp„ ^pfp A¡kV$uX$u b|\_u NpX$u v$p¡X$hp dp„X$u. ^pfpdp„\u r_ròs AphL$ iê$ \C NC A¡V$g¡ `qfdg _\hpZuA¡ i¡fbÅf `f lp\ AS>dpìep¡. c|sL$pm_p¡ A_ych Mfpb lsp¡, R>sp„ A¡ qv$hkp¡dp„ L„$`_uAp¡_p i¡f_y„ âpBh¡V$ àg¡kd¡ÞV$ M|b \sy„. `qfdg _\hpZuA¡ âpBh¡V$ àg¡kd¡ÞV$_y„ L$pd iê$ L$ey¯. kamsp dmu. âpBh¡V$ àg¡kd¡ÞV$_y„ L$pd ìeh[õ\s \ey„ A¡V$g¡ i¡fv$gpg sfuL¡$ hX$p¡v$fp i¡fbÅf_y„ L$pX®$ gC S>e`yf, Adv$phpv$ A_¡ gyr^epZp i¡fbÅf kp\¡ rbT_¡kgpB_ iê$ L$fu. õhcph kË$pMp¡f A¡V$g¡ i¡fbÅf dpaL$ Aphu Ney„. \p¡X$u AphL$ \pe A¡V$g¡ AdyL$sdyL$ fL$d ANpD_p g¡qZepsp¡_¡ Q|L$hhpdp„ Aph¡, bpL$u_u fL$d lp\ `f fpMhpdp„ Aph¡. Å¡L¡$ kyM_u Ap khpf TpTp v$p'X$p V$L$hp_u _lp¡su.

`qfdgcpC hps ApNm h^pf¡ R>¡, ""1994-95_u iê$Aps lsu. qfgpeÞk Åd_Nfdp„ rfapB_fu L$fhp dpNsu lsu. Ap qfapB_fu_p¡ âp¡S>¡¼V$ cpf¡ rhhpv$põ`v$ b_u Nep¡ lsp¡. L„$`_u M¡X|$sp¡ `pk¡\u S>du_ k„`pv$_ L$fhp dpNsu lsu, `f„sy kph R>¡ëgu OX$uA¡ lpCL$p¡V£$ S>du_ k„`pv$__u kdN° âq¾$ep fv$bpsg L$fu _pMu. i¡fbÅf kp\¡ k„L$mpe¡gp¡ lp¡hp\u v$ffp¡S> ÅsÅs_p kdpQpf dmsp. A¡L$ qv$hk kdpQpf Apìep L¡$ qfgpeÞk¡ Åd_Nfdp„ qfapB_fu L$fhy„ fv$ L$fu_¡ A¡ ApMp¡ âp¡S>¡¼V$ fpeNY$ (dlpfpô²$) gC S>hp_y„ _½$u L$ey¯ R>¡. kph kpQy„ L$lz„, Ap kdpQpf dþep Ðepf¡ vy$:M \ey„ lsy„. L¡$ dpfp hs__y„ õV¡$V$k h^sp„ h^sp„ AV$L$u Ney„, `R>u hps cygpC NC. v$kbpf qv$hk \ep li¡, A¡L$ khpf¡ dpfp L$Tu_ d_p¡S>_p¡ ap¡_ Apìep¡ L¡$ Aphsu L$pg_p„ b^p„ L$pd `X$sp„ d|L$u_¡ dy„bC Aphu Å. spfu ^ufycpC kp\¡ rdqV„$N Np¡W$hu R>¡. d_p¡S> qfgpeÞkdp„ _p¡L$fu L$f¡ R>¡. d¢ rdqV„$N_y„ L$pfZ `|R¹>ey„ sp¡ L$l¡, `l¡gp sy„ Alu Aphu Å, b^u hps s_¡ Al] kdÅhu v$Ci.''

`qfdg _\hpZu_¡ rdqV„$N_y„ L$pfZ ÅZhpdp„ Mpk L„$C fk `Z _lp¡sp¡. L$pfZ? ""L$pfZ L¡$ dpf¡ ^ufycpC_¡ Å¡hp lsp. kph _ÆL$\u Å¡hp lsp. dpf¡ d_ sp¡ A¡ v„$sL$\pdp„ Aphsp L$p¡C v¥$hu `pÓ lsp. L¡$V$L¡$V$gu hMs A¡d_y„ _pd bp¡ëep¡ lsp¡, A¡d_y„ _pd R>p`pdp„ hp„Ãey„ lsy„. ap¡V$p `Z Å¡ep lsp. A¡L$ i¡fv$gpg\u dp„X$u_¡ fp¡L$pZL$pf kyÙp„ s¡d_p _pd¡ gpMp¡L$fp¡X$p¡_y„ fp¡L$pZ L$fhp s¥epf \C S>sp lsp. dpf¡ Å¡hy„ lsy„ L¡$ A¡ L¡$hp v¡$Mpe R>¡. Å¡ dpfy„ Qpg¡ sp¡ dpf¡ A¡d_¡ A¡L$ hpf AX$hy„ lsy„.''

`qfdg _\hpZu buÆ khpf¡ dy„bC S>hp fhp_p \ep. khpf¡ `p¡Zp bpf hpÁe¡ A¡dZ¡ d¡L$f Q¡çbk® `lp¢Qhp_y„ lsy„.

* * *

""kp¡fu, kf, `Z d_¡ gpN¡ R>¡ L¡$ Ap`Z¡ S>du_ k„`pv$_ dpV¡$ kph kpdpÞe Mfuv$v$pf b_u_¡ S> M¡X|$sp¡ `pk¡ S>hp_u S>ê$f lsu. S>du_ k„`pv$__u âq¾$epdp„ fl¡gu L¡$V$guL$ Mpdu_¡ L$pfZ¡ S> lpCL$p¡V£$ L„$`_u rhfyÙ S>S>d¡ÞV$ Apàey„ R>¡. kf, S>¡ M¡X|$sp¡_¡ Mbf R>¡ L¡$ s¡d_u S>du__p v$kNZp cph E`S>¡ R>¡ A¡ M¡X|$sp¡ sp¡ OZp gp„bp kde\u L$p¡V®$_p lL$pfpÐdL$ lzL$d_u fpl Å¡C füp lsp. L$p¡V®$dp„ Ap`Z¡ b¡ hfk MÃep¯ `Z Å¡ ApV$gp¡ S> kde Ap`Z¡ ku^p¡ M¡X|$sp¡ dpV¡$ hp`ep£ lp¡s sp¡ i¼e R>¡ L¡$ AÐepf¡ Ap`Z¡ A¢ku V$L$p S>du_ d¡mhu i¼ep lp¡s.''

""sd_¡ Mbf R>¡, L„$`_u_¡ Åd_Nfdp„ L¡$V$gu S>du_ Å¡CA¡ R>¡?''

""lp, gNcN kps lÅf A¡L$f A_¡ Ap kps lÅf A¡L$f S>du_ A„v$pS>¡ ArNepfkp¡ M¡X|$sp¡ hÃQ¡ Aph¡gu R>¡.''

qfgpeÞk_p Q¡fd¡_ ^ufycpC A„bpZu_¡ kpd¡ b¡W¡$gp `qfdg _\hpZu_p¡ ApÐdrhðpk õ`i} Nep¡. s¡dZ¡ ku^p Mfuv$v$pf b_hp_u s¥epfu v$ip®hu, `f„sy A¡ `l¡gp„_y„ sdpd `¡`f hL®$ QL$pku g¡hp_u NZsfu d|L$u. `qfdg _\hpZuA¡ A¡L$ AW$hpqX$ep_p¡ kde dpÁep¡.

`qfdg _\hpZu L$l¡ R>¡, ""^ufycpC `pk¡\u R|>V$p `X$u_¡ d¢ ku^p¡ Åd_Nf_p¡ fõsp¡ `L$X$ép¡. Åd_Nf `lp¢Ãep `R>u d¢ hX$p¡v$fp ap¡_ L$fu v$u^p¡ L¡$ lh¡ lz„ v$k qv$hk ky^u Aphhp_p¡ _\u! d_¡ Mbf lsu L¡$ d_¡ kp¢`hpdp„ Aph¡gy„ L$pd S>bfv$õs Q¡g¡[ÞS>„N R>¡. d_¡ Mpsfu lsu L¡$ Ap L$pddp„ d_¡ kpfp A¡hp `¥kp `Z dmi¡, `f„sy S>¡ qv$hk¡ lz„ Åd_Nf Apìep¡, A¡ qv$hk¡ dpfp d_dp„ `¥kp _lp¡sp. bk, qfgpeÞk_¡ L$pd L$fu v¡$MpX$hp_u sdÞ_p lsu. Åd_Nf Aphu_¡ `l¡gy„ L$pd d¢ A¡ ArNepfkp¡ M¡X|$sp¡_p„ kf_pdp„ d¡mhhp_y„ L$ey¯, S>¡d_u S>du_ qfgpeÞk_p k|rQs âp¡S>¡¼V$ dpV¡$ S>ê$fu lsu. qfgpeÞk Ap M¡X|$sp¡_¡ ê$. b¡ lÅf (A¡L$ huOp_p)_p cph kpd¡ huk lÅf ê$r`ep_p¡ cph Ap`hp_u lsu. dpf¡ A¡ ÅZhy„ lsy„ L¡$ v$kNZp cph ìl¢s R>¡V$p lp¡hp R>sp„ M¡X|$sp¡_¡ Ap kp¡v$pdp„ iy„ hp„^p¡ lsp¡? s`pk L$fsp„ Mbf `X$u L¡$ M¡X|$sp¡ huOpv$uW$ A¡L$ gpM ê$r`ep_p¡ cph dpNsp lsp. b¡ lÅf_p A¡L$ gpM ê$r`ep? lh¡ dpf¡ A¡ ÅZhp_y„ lsy„ L¡$ M¡X|$sp¡_¡ L$p¡Z cX$L$ph¡ R>¡ A_¡ cX$L$phhp_y„ L$pfZ iy„? sdpd s`pk `|fu L$fu_¡ lz„ afu hpf dy„bC Nep¡.''

^ufycpC A„bpZu, dyL¡$i A„bpZu A_¡ `qfdg _\hpZu hÃQ¡ afu A¡L$ hpf rdqV„$N \C. sdpd âL$pf_u QQp®rhQpfZp `R>u qfgpeÞk_p Q¡fd¡_¡ _\hpZu_¡ `|R¹>ey„, "S>du_ k„`pv$__u S>hpbv$pfu sd_¡ kp¢`hpdp„ Aph¡ sp¡ sd¡ A¡ L$pdNufu L¡$V$gp kdedp„ `|fu L$fu iL$p¡?' `qfdg _\hpZuA¡ aV$ v$C_¡ S>hpb Apàep¡- R> drl_pdp„.

AX$^u rdr_V$ dpV¡$ d¡L$f Q¡çbk®_u A¡ Ap¡qakdp„ Qy`L$uv$u R>hpC NC. A¡ Óuk k¡L$ÞX$_¡ epv$ L$fsp„ `qfdgcpC L$l¡ R>¡, ""Óuk ch S>¡hu A¡ nZp¡ lsu. ^ufycpC-dyL¡$icpC_¡ ip„s b¡W¡$gp Å¡ep `R>u A¡L$pv$ k¡L$ÞX$ dpV¡$ sp¡ d_¡ \ey„ L¡$ ldZp„ A¡ b„_¡ dpfp `f MX$MX$pV$ lku `X$i¡.'' `Z A¡hy„ L$iy„ \ey„ _l]. AX$^u rdr_V$_u Mpdp¡iu `R>u ^ufycpCA¡ S>hpb Apàep¡, ""`qfdg, sd¡ L$pd¡ gpNu Åh, `Z sd_¡ lz„ R> _rl, ÓZ drl_p Ap`y„ Ry>„. dpf¡ ÓZ drl_pdp„ qfapB_fu_u S>du__y„ L$pd `|fy„ Å¡CA¡.'' qfgpeÞk kp\¡ L$pd L$fhp_u sL$ dmu A¡ bv$g Myi \hy„ L¡$ `R>u dpN¡gp¡ kde AX$^p¡ \C Nep¡ A¡ dpV¡$ _pfpS> \hy„ A¡ `rfdg _\hpZu_¡ kdÅey„ _lp¡sy„. kp„S>_u ãgpBV$dp„ Åd_Nf `lp¢Ãep. ""dpfu BÃR>p lsu L¡$ A¡ fps¡ L$dk¡ L$d ÓZ M¡X|$s_¡ sp¡ dmu S> g¡hy„.'' `qfdg L$l¡ R>¡.

* * *

qfgpeÞk `¡V²$p¡rgeçk rgrdV¡$X$ Ly$g 7,000 A¡L$fdp„ A_¡ Åd_Nf rS>ëgp_p rk½$p, _p_u MphX$u, d¡^`f, `X$pmp, NpNhp, `u`mu A_¡ dp¡V$u MphX$u Npdp¡ hÃQ¡ `\fpe¡gu R>¡. qfapB_fu_¡ A¡L$ bpSy>\u rlÞv$ dlpkpNf dm¡ R>¡, buÆ qv$ipA¡\u L$p_pg|k_u f¡gh¡gpB_ Å¡X¡$ R>¡, Äepf¡ ÓuÆ qv$ipdp„ Åd_Nf Aph¡gy„ R>¡.

qfapB_fu dpV¡$ S>du_ Mfuv$hp lh¡ A¡L$-A¡L$ M¡X|$s_p Of¡ S>hp_y„ lsy„. L$p¡`p£f¡V$rhfp¡^uAp¡, `ep®hfZ_p L$l¡hpsp fnL$p¡ A_¡ õ\pr_L$ rhÂ_k„sp¡juAp¡_p¡ kpd_p¡ L$fhp_p¡ lsp¡. M¡X|$sp¡ kp\¡ rdqV„$Np¡ iê$ \C.

"dp¡V$p cpC Aph¡ Ðepf¡ Aphp¡... _p_p¡ blpf Nep¡ R>¡... bp`y_p¡ Æh S>du_dp„ R>¡... bpSy>_p k¡Y$phpmp NuNpcpC iy„ L$fhp_p R>¡... sdpfp¡ cph Mp¡V$p¡ R>¡... S>du_ h¡Ãep `R>u Adpfy„ iy„... dpNp¡ sp¡ Æh v$CA¡ `Z S>du_ c|gu Åh' hN¡f¡\u dp„X$u_¡ "Å¡ Npddp„ Apìep R>p¡ sp¡ V$p„qV$ep cp„Nu _pMuiy„', ky^u_p S>hpbp¡ kp„cþep `R>u `Z `qfdg _\hpZu_p¡ ApÐdrhðpk dQL$ d|L$sp¡ _lp¡sp¡. L$p¡C fps¡ bpf hpÁe¡ bp¡gph¡ sp¡ L$p¡C M¡X|$s_¡ dmhp b`p¡f¡ ÓZ hpÁe¡ S>hy„ `X¡$. L$p¡C_p Ofdp„ A„rsd r_Z®e bp`yÆ g¡sp lp¡e sp¡ hmu L$p¡C `qfhpfdp„ b_¡hu S> apB_g Ap¡\p¡qfV$u lp¡e. `rfdg _\hpZuA¡ b¡ drl_pdp„ Ap sdpd M¡X|$sp¡_p dp¡cuAp¡_¡ dmu gu^y„. ""A¡d_u cpjp, A¡d_u bp¡gu, A¡d_u S> fuscps kp\¡ A¡d_¡ dmhp_y„. L„$`_u Aphhp\u \sp apev$p\u dp„X$u_¡ M¡sf h¡Qhp\u A¡d_¡ \_pfp gpcp¡ kdÅhhp_p. Npd_p dp¡cu lp¡e sp¡ s¡d_¡ Npd_u kyrh^pAp¡ NZphhp_u. L¡$V$gpe NpdhpkuAp¡ ifs d|L¡$ L¡$ Ad_¡ Npddp„ d¡qX$L$g k¡ÞV$f b_phu v¡$hy„ `X$i¡, L$p¡CA¡ Np¥ipmp sp¡ L$p¡CA¡ d„qv$f_u dpNZu L$fu. kdpS>hpX$u, `pZu_p V$p„L$p, X$pdf_p fõsp A_¡ `„Qpes dpV¡$ `pL$p dL$p__u qX$dpÞX$ `Z Aphu. Npd_p rls_¡ Ýep_dp„ fpMu NpdhpkuAp¡_u Ap dpN `|fu L$fhp_u s¥epfu v$ip®huA¡ sp¡ buÆ khpf¡ Mbf `X¡$ L¡$ S>¡ M¡sf_p¡ kp¡v$p¡ \hp_p¡ lsp¡ Ðep„ d„qv$f b_u Ney„ R>¡, L$bf b_u NC R>¡. cpf¡Md lpX$dpfu hÃQ¡ ÓZ drl_p `|fp \hp Apìep.''

`qfdgcpC ðpk g¡hp b¡Qpf nZ AV$L¡$ R>¡. ""bfpbf ÓZ drl_p `R>u afu dpfu A_¡ ^ufycpC_u rdqV„$N \C. S>ê$qfeps L$fsp„ dpÓ Óuk V$L$p S>du_ d¡mhu iL$pC lsu. Adpfu rdqV„$N dp„X$ v$k rdr_V Qpgu. L$pdNufu_p¡ qf`p¡V$® ÅZu s¡dZ¡ d_¡ `|R¹>ey„ L¡$ bpL$u_u S>du__¡ L¡$V$gu hpf gpNi¡. d¢ buÅ ÓZ drl_p_u dyv$s dpNu. s¡dZ¡ _hp ÓZ drl_p Apàep. Ap _hu dyv$s_u kp\¡ d_¡ kdÅC Ney„ L¡$ Å¡ d_¡ `l¡gu S> rdqV„$Ndp„ R> drl_p dþep lp¡s sp¡ i¼e R>¡ L¡$ lz„ \p¡X$u Apmk L$fu Ås. _hp ÓZ drl_p v$frdep_ buÆ Qpguk V$L$p S>du_ Ad¡ d¡mhu. Ly$g S>du_ \C rkÑ¡f V$L$p. Ap rkÑ¡f V$L$p S>du__y„ k„`pv$_ `|fy„ \ey„ A¡V$g¡ d¢ dyL¡$i A„bpZu_¡ L$üy„ L¡$ dpfy„ dp¡V$p cpN_y„ L$pd `|fy„ \ey„ R>¡. bpL$u_u S>du__y„ k„`pv$_L$pe® (lh¡ õh.) L¡$.bu. kyfsu k„cpmu g¡i¡.''

`qfdg _\hpZu_u hps kp„cmu_¡ dyL¡$i A„bpZuA¡ s¡d_¡ bfp¡X$p `pR>p S>hp_u Oku_¡ _p `pX$u v$u^u. "lh¡ qfapB_fu_y„ L$ÞõV²$¼i_ iê$ \i¡. lÅfp¡ gp¡L$p¡ Åd_Nf Aphi¡, A¡ b^p fl¡i¡ ¼ep„? s¡d_p dpV¡$ fl¡hp_u kNhX$ sdpf¡ L$fhp_u R>¡, A¡ gp¡L$p¡_¡ Åd_Nf\u dp¡V$u MphX$u gphhp-gC S>hp_u ìehõ\p `Z sdpf¡ rhQpfhp_u R>¡.' dyL¡$i A„bpZuA¡ `qfdg _\hpZu_¡ L$üy„ lsy„. qfgpeÞk_p Ar^L$pfuAp¡ dpV¡$ `qfdg _\hpZu_u Mp¡qX$epf A¡õV¡$V$ A¡S>ÞkuA¡ Åd_Nfdp„ ÓZkp¡ hpl_ Mfuv¹$ep„. buÅ bpfkp¡ ãg¡V$ cpX¡$ gu^p. Åd_Nf-dp¡V$u MphX$u_p A`X$pD_ dpV¡$ Ly$g kÑfkp¡ hpl_ guT `f fpMu g¡hpdp„ Apìep„.

ApMp Åd_Nf rS>ëgpdp„ `qfdg _\hpZu _pd NpÆ EW$éy„. _\hpZu Å¡ dpfyrs äÞV$u_y„ cpXy„$ `|R>¡ sp¡ Åd_Nfcf_p V²$ph¡g A¡S>ÞV$ dpfyrs äÞV$u_p Y$Ngp L$fu v¡$sp. R> hfk `l¡gp„, 1990_p Afkpdp„ _\hpZu\u v|$f fl¡_pfpAp¡_u k„¿ep dp¡V$u lsu, Äepf¡ lh¡ `qfdgcpC kpd¡ A¡L$ [õds L$fhp dm¡ sp¡ `p¡sp_u Ås_¡ _kubv$pf dp__pfpAp¡_u k„¿ep h^u NC lsu. qfapB_fu_p BÞõVp¡g¡i_ v$frdep_ `qfdg _\hpZu A_¡ A„bpZu `qfhpf hÃQ¡_u fluklu A„sfpC `Z Ap¡R>u \C NC.

`qfdg _\hpZu L$l¡ R>¡, ""bk, A¡ qv$hk A_¡ ApS>_u OX$u. Adpfp k„b„^p¡_¡ ¼ep„e s¡Æ-d„v$u õ`i} _\u. lz„ qfgpeÞk_¡ dpfu dprgL$u_u L„$`_u dp_y„ Ry>„ A_¡ A¡ L„$`_u_¡ _yL$kp_ \pe sp¡ S>fpe kl_ _\u L$fu iL$sp¡. S>¡ qfgpeÞk \L$u lz„ AY$mL$ _pZp„ L$dpep¡, rQ½$pf k„`rÑ d¡mhu A¡ qfgpeÞk_y„ _yL$kp_ L$f_pf_¡ lz„ ¼epf¡e _ c|gy„.''

31,00,000 i¡flp¡ëX$f, cpfscfdp„ A¡L$ gpM\u h^y `Npfv$pf Ar^L$pfuAp¡ A_¡ Mp_Nu n¡Ó_u dp¡V$u L„$`_u_p„ L$u-`p¡õV$ k„cpþep `R>u `qfdg _\hpZu_¡ `k®_g gpBa S>¡hy„ L$iy„ füy„ _\u. ""qfgpeÞk_¡ NyS>fpsdp„ S> gNcN Qpguk lÅf ìe[¼s_p¡ õV$pa R>¡. Ap Qpguk lÅf ìe[¼s_p¡ `qfhpf dpÓ A_¡ dpÓ qfgpeÞk `f Ap^pqfs R>¡. dpf¡ dpÓ L„$`_u_y„ _\u rhQpfhp_y„, L„$`_u_p Ap Qpguk lÅf `qfhpfp¡_u kp\¡ L„$`_u_p àgpÞV$_u V¡$[¼_L$g kpBX$, DÐ`pv$_ A_¡ h¡QpZ\u dp„X$u_¡ k„`|Z® âL$pf_u kfL$pfu L$pdNufu `Z dpf¡ Å¡hp_u lp¡e R>¡.''

`qfdg _\hpZu_p¡ qv$hk khpf¡ _h hpÁe¡ iê$ \pe R>¡ S>¡ R>¡L$ fpÓ¡ ArNepf hpÁe¡ `|fp¡ \pe R>¡. _p¡ g„Q-b°¡L$. fpÓ¡ ArNepf hpÁe¡ Of¡ Nep `R>u V¡$rgap¡__p¡ v$p¡f iê$ \pe. A¡L$pv$ hpÁe¡ k|hp dm¡. "sp¡ d_p¡f„S>_ dpV¡$?' ""ìlp¡V$ d_p¡f„S>_? L$pd L$fuA¡ R>uA¡ A¡ sp¡ d_p¡f„S>_ sp¡ R>¡.'' `qfdg _\hpZu S>hpb Ap`¡ R>¡. s¡dZ¡ R>¡ëgu qaëd "ld Ap` L¡$ l¥ L$p¡_?' Å¡C lsu, Ðepf `R>u A¡L$`Z qaëd Å¡C _\u. qaëd Å¡hp_y„ d_ \pe `Z ^ufycpC_p iåv$p¡ epv$ Aph¡. kde_u d|X$u h^pfu _\u iL$psu, dpV¡$ kde_¡ L$fL$kf\u MQp£. bk, qaëd Å¡hp_u BÃR>p dfu Åe.

Ap v$k hfkdp„ `qfdg _\hpZuA¡ fpS>L$ue spL$ps Ecu L$fu R>¡. Myv$ rhhpv$põ`v$ `Z bÞep R>¡.

NyS>fps_p A¡L$ c|s`|h® â^p_ qfrX$a.L$p¡d_¡ L$l¡ R>¡, ""A¡ dpZk_¡ Ad¡ NyS>fps_p kh®i[¼sipmu L$p¡`p£f¡V$ A¡[¼T¼eyqV$h sfuL¡$ S> Å¡CA¡ R>uA¡. A¡ ^pf¡ Ðepf¡ A_¡ ^pf¡ A¡_u bv$gu L$fphu iL¡$ R>¡. L¡$V$guL$ hMs sp¡ A¡hy„ \ey„ R>¡ L¡$ k¡ÞV²$g g¡hg_p V$p¡Q_p Ar^L$pfuAp¡A¡ `qfdg _\hpZu_u dv$v$\u (L¡$ Nyõkp\u) V²$pÞkaf d¡mhu lp¡e.''

Ap Apn¡` R>¡ L¡$ spfua?

_\hpZu "_p¡ L$d¡ÞV¹$k' L$lu_¡ S>hpb V$pmu v$¡ R>¡, `f„sy s¡d_p Ql¡fp `f fl¡gp dprd®L$ lpõedp„ A¡L$ õ`ô$sp A¡ `Z R>¡ L¡$ NyS>fps_p fpS>L$pfZuAp¡\u dp„X$u_¡ V$p¡Q_p Ar^L$pfuAp¡ `qfdg _\hpZu_p rdÓp¡_u epv$udp„ _pd gMphhp sÐ`f fl¡ R>¡. AgbÑ, `qfdg _\hpZu_p A„Ns NZpe s¡hp ÓZ S> rdÓp¡ R>¡, L$pd, kde A_¡ spL$ps.


sdpfp dpV¡$

rdÓ_¡ dp¡L$gp¡

kfm râÞV$

Ap`_p¡ Arcâpe







lp¡d`¡S> 
 kv$pL$pm NyS>fps 
 Ap„ep„ b^p... 
 õV$p¡fuV$pBd 
 `l¡gy„ kyM 
 TV$`V$ fkp¡C 
 dps©h„v$_p 
 dyhuV$pBd 
 dygpL$ps 
 qfqX$a õ`¡íeg 
© 2003 rediff.com India Limited. All Rights Reserved.