lp¡d`¡S> 
 kv$pL$pm NyS>fps 
 Ap„ep„ b^p... 
 õV$p¡fuV$pBd 
 `l¡gy„ kyM 
 TV$`V$ fkp¡C 
 dps©h„v$_p 
 dyhuV$pBd 
 dygpL$ps 
 qfqX$a õ`¡íeg 


Search:



The Web

Rediff








rhi¡j hp„Q_
NyS>fps A¡Vy$T¡X
qfqX$a õ`¡íeg
Adv$phpv$ õ`¡rieg
fpS>L$p¡V$ kdpQpf
kyfs rhi¡ ÅZhp S>¡hy„
kdpQpfp¡dp„ L$ÃR>
NTg f¡X$u-f¡L$_f
Apep„ b^p Ap¡gfpBV$ R>¡!
õV$p¡fuV$pBd
`l¡gy„ kyM
dyhuV$pBd
TV$`V$ fkp¡C
c|L„$`rhi¡j
r\e¡V$f
lpõef„N
Anfp
kprlÐek„N
NyS>fps_u sfk
dps©h„v$_p
L$p¡grdõV
k¡¼k L$p¡_®f
^„^p`pZu
qfqX$a X$pefu
dygpL$ps
Æhk©rô$



lp¡d`¡S> > h^y kdpQpfp¡ > qfqX$a õ`¡íeg > g¡Mrhi¡j

L$p[Þs cË$ gM¡ R>¡ lfqL$k_ dl¡sp rhi¡

31 dpQ®, 2003

NyS>fpsu kprlÐe_p gp¡L$râe _hgL\pL$pf A_¡ bplp¡i `ÓL$pf lfqL$k_cpC dl¡sp ApS>¡ `p„Q¡L$ hj®\u Ap`Zu hÃQ¡ _\u. lfqL$k_cpCA¡ 20 S>¡V$gu _hgL$\pAp¡ gMu R>¡. "rQÓg¡Mp'_p s„Óu sfuL¡$ v$peL$pAp¡ ky^u s¡d_¡ hpQL$p¡_p¡ Apv$f kÐL$pf dþep¡ R>¡. hs®dp_ A_¡ Aphsu `¡Y$u s¡d_p ìe[¼sÐh\u `qfrQs b_¡ s¡ dpV¡$ fpS>L$p¡V$_p âhuZ `yõsL$ c„X$pf sfa\u "lfqL$k_ dl¡sp-kS>®_ rhkS>®_' _pd_y„ `yõsL$ âNV$ \ey„ R>¡. ÅZusp `ÓL$pf kp¥fc ipl¡ Ap `yõsL$_y„ k„`pv$_ L$ey¯ R>¡. Ap `yõsL$dp„ lfqL$k_ dl¡sp rhi¡ `p¡sp_u epv$p¡ hZ®hsp„ L$p[Þs cË$.

L$rh k¡çeyAg Å¡_k__¡ L$p¡CA¡ `|R¹>ey„, "L$rhsp A¡V$g¡ iy„?' L$rhA¡ S>hpb Apàep¡, L$rhsp A¡V$g¡ iy„ A¡_p¡ S>hpb Ap`hp L$fsp„ L$rhsp iy„ _\u s¡ S>hpb Ap`hp¡ h^y kl¡gp¡ R>¡. Ap`Z¡ b^p S> ÅZuA¡ R>uA¡ L¡$ âL$pi iy„ R>¡? `Z Mf¡Mf A¡ iy„ R>¡ s¡ L$l¡hy„ dyíL¡$g R>¡.

lfqL$k_cpC iy„ lsp s¡_¡ bv$g¡ s¡ iy„ _lp¡sp s¡ gMhy„ h^y kl¡gy„ R>¡. kp¡_u dlpS>_p¡ kp¡_p_p spf_y„ Of¡Ï„ b_phhp kp¡_p_p spf_¡ `psmp¡ A_¡ `p¡rgíX$ L$fhp S>„sfXy„$ fpMsp lsp, S>¡dp„\u kp¡_p_p¡ spf `kpf \C_¡ `psmp¡ \C L$udsu Of¡Ï„ b_u S>sp¡. S>„sfX$pdp„\u `pk \hy„ blz `uX$pv$peL$ R>¡. A¡ S>„sfX$p_¡ S>¡Z¡ Dh¡¿ep¡ R>¡ L¡$ s¡_p¡ X$f fp¿ep¡ R>¡ s¡ spf b_u i¼ep _\u. `ÓL$pfÐhn¡Ó¡ s„Óuê$`¡ lfqL$k_cpC Aphp A¡L$ S>„sfX$p lsp. A¡d_p L$pfkpdp„\u S>¡ _uL$m¡ s¡ Of¡Ï„ \pe.

lfqL$k_cpC `p¡s¡ S> Sy>hp_udp„ k„ep¡Np¡_p„ S>„sfX$p„dp„\u `kpf \ep lsp. dlzhp_p L$`p¡mp¡ kp¥fpô²$_p rd_u N°uL$ S>lpS>`rsAp¡ lsp. ka¡v$ bpõsp S>¡hp¡ gp„bp¡ X$Ngp¡, cfshpmu KQu v$uhpg_u V$p¡`u, QdQdsp„ b|V$ A_¡ L$`pm¡ h¥óZh rsgL$hpmp¡ i¡W$ A¡V$g¡ L$`p¡m i¡W$ A_¡ L$`p¡m i¡W$ A¡V$g¡ hlpZhV$u. gpgcpC dl¡sp dlzhp_p¡ "d¡sp¡', bdp®dp„ Qp¡Mp_p¡ h¡`pf L$fsp. s¡d_u dprgL$u_p„ hlpZp¡ lsp„. A¡L$ hlpZ_y„ _pd lfqL$k_cpC_p _pd `f\u `pX¡$gy„. b¡ v¡$hsp_p„ _pd_p¡ s¡dZ¡ lp\¡ L$fu_¡ kdpk L$f¡gp¡. L¡$V$gpL$ gp¡L$p¡ L$l¡ R>¡ L¡$ lfqL$k_cpC d¡N¡rT_dp„\u M|b `¥kp L$dpep, `f„sy Å¡ A¡ s¡d_p¡ Akgu ^„^p¡ L$fsp lp¡s sp¡ A¡ ^„^p_u A¡d_¡ A¡hu AphX$s lsu L¡$ A¡ ApS>¡ AbS>`rs \ep lp¡s A_¡ L$v$pQ Æhsp `Z lp¡s, `f„sy `ÓL$pfÐh¡ s¡d_¡ dilwf L$ep® A_¡ `ÓL$pfÐh_u spZ A_¡ d¡N¡rT__u ¼hp¡rgV$u_u tQsp\u hSy> L$p¡V$L$_u S>¡d lfqL$k_cpC `Z rk^phu Nep.

b°pûZp¡_¡ Mbf R>¡ L¡$ S>_p¡C `l¡fphsu hMs¡ b°pûZ_p v$uL$fp_¡ `yfp¡rls dy„S>b„^ `l¡fph¡ R>¡. Opk_p¡ hZ¡gp¡ L„$v$p¡fp¡. A¡ L„$v$p¡fp¡ `l¡f_pf¡ AdyL$ r_ed `pmhp `X¡$. lfqL$k_cpCA¡ R>¡ëg¡ dy„S>b„^ `l¡fhp_y„ R>p¡X$u v$u^y„ `Z A¡dZ¡ d_¡ S>¡ dy„S>b„^ `l¡fpìep¡ R>¡ s¡\u "rQÓg¡Mp'dp„ gMsu hMs¡ L$gd_y„ AdyL$ b°ûQe® A_¡ buÅ r_edp¡ Ap`p¡Ap` `pmhp `X¡$ R>¡.

dlzhp_u õL|$gdp„ cZsp qL$kr_epA¡ lfqL$k_ dl¡sp b_hp_y„ _½$u lsy„ `Z s¡ dy„bC Aph¡ s¡ `l¡gp„ qL$kr_ep sfuL¡$ lfqL$k_cpCA¡ OZp„ S>„sfX$p„dp„\u `kpf \hy„ `X$éy„. dlzhp_y„ cZsf R>p¡X$u_¡ r`sp `pk¡ f„N|_ Nep. Ðep„_p NyS>fpsuAp¡A¡ NyS>fpsu õL|$g Ecu L$f¡gu. õL|$g_u `funpdp„ `¡`fp¡ _uL$msp„ _l]. il¡f_p ârsr›$s i¡qW$epAp¡ `funL$ sfuL¡$ Aphu_¡ dp¥rML$ `funp g¡sp. Of_p S>rs A_¡ Of_p c|hp S>¡hp¡ OpV$ lsp¡. lfqL$k_cpC_p r`sp i¡W$ sfuL¡$ `funL$ b_u_¡ Aphsp, `Z s¡dZ¡ L$v$u `p¡sp_p `yÓ_¡ `l¡g¡ _„bf¡ `pk L$ep£ _lp¡sp¡. r`sp_p„ Ap gnZ `yÓdp„ bfpbf Esep¯. lfqL$k_cpCA¡ `Z ¼epf¡e L$p¡C `ÓL$pf_¡ `l¡g¡ _„bf¡ `pk L$ep® R>¡? 1970_p v$peL$pdp„ S>ÁNp X$pLy$hpmp lfqL$k_ A_¡ `R>u R>¡ëgp ðpk gu^p A¡ h¡mp "rQÓg¡Mp'hpmp lfqL$k_ sfuL¡$ Ap¡mMpep, `f„sy f„N|__u õL|$g_p R>p¡L$fp Ðepf¡ A¡d_¡ lfqL$k_ bp¡V$hpmp sfuL¡$ Ap¡mMsp.

bdp®_u ^fsu d¢ Å¡C R>¡. A¡ ky„v$f v¡$hsp_u c|rddp„ ky„v$f ÷uAp¡ `pL$su. OZu bd} ky„v$fuAp¡_¡ NyS>fpsu i¡qW$ep `fZu S>sp. lfqL$k_cpC Ly$dpfphõ\pdp„ v¡$MphX$p lsp. hpZp¡sfp¡ dÅL$ L$fsp L¡$ Ap lfqL$k_ bp¡V$hpmp_¡ bd} R>p¡L$fu kp\¡ `fZphu v¡$iy„. R>p¡L$fp¡ kp¡m-kÑf hj®_p¡ \pe A¡V$g¡ s¡_¡ `fZphhp_u hpsp¡ \pe. A¡ hpsdpÓ\u NgNrgep„ \pe A¡V$gp¡ A¡ S>dp_p_p¡ Adpfp kp¥_p¡ dp_rkL$ S>Ns_p¡ fp¡dpÞk lsp¡.

buSy>„ rhðeyÙ apV$u _uL$þey„ Ðepf¡ bp¡V$hpmp i¡W$ `pR>p dlzhp Aphu Nep. Qpf¡L$p¡f kd©qÙ lsu s¡_¡ bv$g¡ L$ô$_p A_¡ s„Nu_p qv$hkp¡ Apìep. lfqL$k_cpC dlzhpdp„ Adpfu kp\¡ lpCõL|$gdp„ cZsp. A¡ blz S> KQp A¡V$g¡ Ad¡ A¡d_¡ lfqL$k_ spX$ L$l¡sp. 1942_p¡ kde Apìep¡. Np„^uÆ_u cpfs R>p¡X$p¡_u Qmhmdp„ dlzhpNfpAp¡ `pR>m _lp¡sp. D_pmpdp„ eyhp_p¡_u fpô²$ue cph_p Mughhp N°uód hNp£ Qpg¡ s¡dp„ lfqL$k_cpC Å¡X$pep. A¡ hMs¡ frhi„L$f dlpfpS> Adpfp `„\L$dp„ Aph¡gp.

frhi„L$f dlpfpS>¡ OZp blpfhqV$ep_¡ ky^pf¡gp. A¡ X$pLy$ A_¡ blpfhqV$ep_u hpsp¡ L$f¡ A¡ b^y„ lfqL$k_cpC Ýep_\u kp„cmsp. Ðepf\u s¡d_p d_dp„ X$pLy$_u hpsp®_p„ kp`p¡rgep„ fçep L$fsp„. kp¥fpô²$_p„ A¡L$-b¡ v¥$r_L$ L¡$ kpàsprlL$ âNV$ \sp„ s¡d_¡ hNf `Npf_p qf`p¡V®$f sfuL¡$ A_¡ Np„W$_¡ `¥k¡ `p¡õV$_p¡ MQ® L$fu_¡ s¡dZ¡ dlzhpdp„ b_su OV$_p_p kdpQpf dp¡L$ghp_y„ iê$ L$ey¯. Ap darsep qf`p¡V®$f sfuL¡$ dpÓ R>p`p„dp„ s¡d_y„ _pd R>`pe A_¡ V$`pgdp„ das R>p`y„ dm¡ s¡_p¡ S>bfp¡ _ip¡. dlzhpdp„ Adpfp b^p_u ap¡NV$ dp¡V$pC A_¡ `V$gpC Qpgsu `Z V$L$p¡fpb„^ dp¡V$pC L$fhp dpV¡$_y„ õ\m dy„bC R>¡. dy„bC_u Mpgkp L$p¡g¡S>dp„ lfqL$k_cpC kpeÞk_p rhÛp\} bÞep. dlzhpdp„ A¡L$ S> X$p¡¼V$f lsp. `pfku X$p¡¼V$f cê$Qpkpl¡b. X$p¡¼V$f_p X$p¡¼V$f A_¡ `V¡$gp¡_p `Z `V¡$g. ApMp Npddp„ L$p[Þsgpg ap¡S>v$pf A_¡ X$p¡¼V$f cê$Qpkpl¡b A¡ b¡ S>Z dp\y„ KQy„ L$fu_¡ af¡. lfrL$k_cpC_¡ L$p„ ap¡S>v$pf b_hy„ lsy„ A_¡ L$p„ X$p¡¼V$f. X$p¡¼V$f sp¡ _ bÞep `Z L$gd_p Mf¡Mfp ap¡S>v$pf bÞep. s„Óu sfuL¡$ dpfu ×rô$A¡ s¡ L$gd_p rlV$gf lsp.

dlzhp_p L$`p¡rmep gp¡L$p¡dp„ `V$gpC L$fhp_p NyZ Nm\|\udp„ lp¡e R>¡. dy„bCdp„ `V$gpC dp¡Y$pNm \hp dp„X$u A_¡ X$p¡¼V$fu_p¡ Aæepk `pR>m fl¡hp dp„X$ép¡ A¡V$g¡ lfqL$k_cpC X$p¡¼V$f sp¡ _ \C i¼ep. kpeÞk R>p¡X$u_¡ ApV®¹$k L$p¡g¡S>dp„ Å¡X$pep. A¡ S>dp_pdp„ d¡V²$p¡ rk_¡dpdp„ A„N°¡Æ qaëd Å¡hu, `R>u f¡õV$p¡fp„dp„ S>C sp¡ap_ L$fsp„ L$fsp„ _põsp L$fhp A_¡ fÅ_¡ qv$hk¡ dfu_ X²$pBh _ÆL$ `yfp¡rls lp¡V¡$gdp„ Qp„v$u_u \pmudp„ `¡V$ cfu_¡ Mphy„ s¡ d_p¡f„S>__y„ lp¡Cep NZpsy„. lfqL$k_cpC Apd s„Nuhpmp `Z rdÓp¡_u kp\¡ dp¡S> L$fsp.

s¡d_p¡ â\d g¡M õL|$g_p "ÅN©rs' _pd_p A¡L$ d¡N¡rT_dp„ R>`pe¡gp¡. dpfp¡ â\d g¡M dlzhp_u lpCõL|$g_p d¡N¡rT_dp„ A_¡ `R>u AMpX$p_p d¡N¡rT_dp„ R>`pe¡gp¡. dlzhpdp„ lsp Ðepf\u S> lfqL$k_cpC hpsp®dp„\u _pV$L$_p¡ [õ¾$_àg¡ gMsp. L$`p¡m_p¡ v$uL$fp¡ hlpZhVy„$ L$f¡ L¡$ hZS>h¡`pf L$f¡ s¡ Aaf r_ed lsp¡ `Z L¡$V$gpL$ L$`p¡m S>ÞdÅs _pV$qL$ep L¡$ g¡ML$ R>¡. lfqL$k_cpC lmv$f_¡ Np„qW$e¡ Np„^u \ep _\u. f„N|__u Bfphsu _v$u A_¡ dlzhp_u dpgZ _v$uA¡ s¡d_¡ g¡M__p„ k„õL$pf`pZu q`hX$pìep„ lsp„. lfqL$k_cpCA¡ ê$`p„sf L$f¡gp„ _pV$L$p¡ dlzhp_u QLy$cpC_p Mp„Qp sfuL¡$ Ap¡mMpsu i¡fudp„ cS>hpsp„. s¡ Å¡hp dpÓ Np„^uLy$Vy„$b_u R>p¡L$fuAp¡ Aphsu.

hSy> L$p¡V$L$_p d©Ðey `R>u Qpgy _hgL$\p_p¡ rkgrkgp¡ rS>sycpC dl¡sp A_¡ kpf„N bpfp¡V¡$ lp\dp„ gu^p¡. s¡dZ¡ `Z hpsp® gMhpdp„ L$pep Oku _pMu. s¡d_p `R>u kbm hpsp®_u Mp¡V$ `X$u. lfqL$k_cpC "rQÓg¡Mp' dpV¡$ õap¡V$L$ dkpgp_u kss ip¡^dp„ fl¡sp. qv$gu`Ly$dpf¡ Äepf¡ s¡_p\u AX$^u Jdf_u kpefp kp\¡ gÁ_ L$ep¯ Ðepf¡ lfqL$k_cpCA¡ Ås¡ S>C_¡ gÁ__p¡ qf`p¡V®$ g¿ep¡. Ðepf¡ Qpf Ap_p_y„ "rQÓg¡Mp' ê$r`ep A¡L$_p L$pmpbÅf¡ h¡Qpe¡gy„. rb°V$__p â^p_ gp¡X®$ âp¡ãeydp¡_y„ q¾$õV$_ qL$gf _pd_u L¡$bf¡ X$pÞkf-ky„v$fu kp\¡_y„ gafy„ âNV$ \ey„ Ðepf¡ `Z "rQÓg¡Mp' M|b h¡Qpe¡gy„. "rQÓg¡Mp'_¡ qv$gu`Ly$dpf_u d^yfS>_u_p `g„N ky^u_p ap¡V$p `pX$hp dm¡gp. hSy> L$p¡V$L$ A_¡ lfqL$k_cpC_u v$p¡õsu "rQÓg¡Mp'_¡ L$pd gpNu R>¡. ap¡V$p¡N°paf `pg_`yfuA¡ qv$gu`Ly$dpf_p d^yfS>_u_p b¡X$ê$d_p ap¡V$p `pX$u_¡ "rQÓg¡Mp'_¡ Ap`¡gp.

`p¡àeygf kpàsprlL$ A¡L$ cõdpkyf R>¡. s¡_u dkpg¡v$pf g¡Mp¡ L¡$ hpsp®Ap¡_u c|M fpnk S>¡hu R>¡. A¡ dpV¡$_u MpZ L¡$ riL$pf ip¡^hp h¡ZucpC `yfp¡rls A_¡ L$ÃR>_p ÅZusp ap¡V$p¡N°paf `p¡dg kp\¡ lfqL$k_cpC dÝe âv¡$idp„ Q„bg_u MuZdp„ X$pLy$Ap¡_u õV$p¡fu_u ip¡^dp„ _uL$mu `X$ép. dÝe âv¡$idp„ X$pLy$_u A¡V$gu ^pL$ L¡$ `p¡guk kp\¡ af_pfp Ap ÓZ `ÓL$pfp¡ `¡ipb L$fhp b¡k¡ Ðepf¡ gNp¡gN `p¡guk Ecp flu_¡ _S>f fpM¡. A¡ kde¡ lfqL$k_cpC M|„Mpf X$pLy$ dp^p¡tkl_¡ Of¡ Nep. A¡ X$pLy$_¡ Æhsp¡ L¡$ d|Ap¡ `L$X$hp dpV¡$ ê$r`ep khp gpM_y„ B_pd lsy„. dp^p¡_u `Ð_u s¡_p v$p¡Y$ hj®_p R>p¡L$fp_¡ L$p„Mdp„ gC_¡ Ecu lsu. ap¡V$p `X$pep. lfqL$k_cpC_u sp¡R>X$u S>bp_ kMZu _ flu. `yR>pC Ney„ : dp^p¡ sp¡ S>„Ngdp„ af¡ R>¡. sp¡ Ap R>p¡L$fy„ ¼ep„\u \ey„? Ap âï_ X$pLy$_u `rsh°sp `Ð_u_¡ `X$L$pf_pfp¡ lsp¡. `Z bpCA¡ W„$X¡$ L$g¡S>¡ L$üy„. iy„ X$pLy$dp„ A¡V$gu blpvy$fu _\u L¡$ `p¡guk_u _S>f Q|L$hu b¥fu_¡ fpÓ¡ _ dm¡?

rQÓg¡Mpdp„ 1965 ApSy>bpSy> d¡_¡S>f sfuL¡$ fl¡gp `ÓL$pf kyf¡i kp¡d`yfpA¡ A¡L$ hMs L$üy„ lsy„ L¡$ S>ÁNp X$pLy$_p v$f¡L$ âL$fZ¡ A¡V$gp¡ fk S>Npìep¡ L¡$ hpQL$p¡ R>p`Mp_¡ Aphu_¡ Nyfyhpf `l¡gp„ `p_p„ hp„Qhp dpNsp lsp. s¡ kde¡ a¡qfep¡ Ofdp„ "rQÓg¡Mp' Ap`u Åe Ðepf¡ A„L$ dpV¡$ fuskf_u T|„V$pT|„V$ \su A_¡ OZp„ Ofp¡dp„ "rQÓg¡Mp'_u ÓZ ÓZ _L$gp¡ dNphhpdp„ Aphsu.

A„N°¡Ædp„ kss d„X$u `X$hp_p õhcph_¡ dpV¡$ A_¡ M„s\u L$p¡C rdi__¡ QuV$L$u fl¡hp_¡ `fkurhefÞk L$l¡ R>¡. lfqL$k_cpCdp„ Ap `fkurhefÞk_p¡ NyZ lsp¡. `pv$fu gp¡d¡__¡ `fkurhefÞk_p¡ A\® `yR>pep¡ sp¡ L$l¡ : sd_¡ L$àsp_`v$ kp¢`pey„ lp¡e s¡ s|sL$_p¡ bfpbf L$bÅ¡ gp¡. `R>u Ðep„ bfpbf X$V$u flp¡ A_¡ A¡ `R>u L$v$u S> lp\dp„\u gNpd R|>V$hp _ v$p¡.

dfsp„ ky^u Ap dpZk¡ "rQÓg¡Mp'_u gNpd `L$X$u fpMu.


sdpfp dpV¡$

rdÓ_¡ dp¡L$gp¡

kfm râÞV$

Ap`_p¡ Arcâpe







lp¡d`¡S> 
 kv$pL$pm NyS>fps 
 Ap„ep„ b^p... 
 õV$p¡fuV$pBd 
 `l¡gy„ kyM 
 TV$`V$ fkp¡C 
 dps©h„v$_p 
 dyhuV$pBd 
 dygpL$ps 
 qfqX$a õ`¡íeg 
© 2003 rediff.com India Limited. All Rights Reserved.